بررسی رابطه‌ی میان تجارت محصولات کشاورزی و زمین مجازی در ایران

زمین یکی از منابع تولیدی در بخش کشاورزی است که کیفیت آن به دلیل گسترش تجارت خارجی محصولات کشاورزی طی سال‌های اخیر، تحت تاثیر قرار گرفته است. از این رو تحقیق حاضر به بررسی تاثیر تجارت خارجی محصولات کشاورزی بر کاربرد زمین در بخش کشاورزی ایران و ارتباط آن با مباحث پایداری پرداخته‌ است. برای این منظور ردپای اکولوژیکی برای کشور ایران طی سال‌های 1386-1376 محاسبه شده است. مقادیر محاسباتی با شاخص دیگری تحت عنوان ظرفیت زیستی که بیان‌گر پایداری الگوی کاربرد منابع است، مقایسه شده تا وضعیت پایداری کاربرد منابع در بخش کشاورزی مشخص گردد. هم‌چونین به منظور بررسی تاثیر تجارت خارجی بر کاربرد زمین و نقش آن در پایداری، مفهومی با عنوان ردپای زمین محاسبه شده است. داده‌های مورد نیاز شامل متوسط عمل‌کرد محصولات کشاورزی تولید، صادر و وارد شده، میزان صادرات و واردات محصولات کشاورزی و نیز جمعیت ایران طی دوره‌ی مورد بررسی است که از منابع آماری مختلفی جمع‌آوری شده است. نتایج به‌دست آمده نشان داد که شاخص ردپای اکولوژیکی در سال‌های مورد بررسی از ظرفیت زیستی بزرگ‌تر است، که به معنای وجود ظرفیت تولیدی بالقوه در بخش کشاورزی ایران است. اما مقدار فزاینده‌ی شاخص فوق بیان‌گر حرکت ایران به سمت ناپایداری است. این ناپایداری به وسیله‌ی زمین مجازی موجود در ردپای زمین تشدید می‌گردد. بنابراین پیش‌نهاد می‌شود هنگام تدوین برنامه‌های توسعه‌ی بخش کشاورزی، به مبانی توسعه و کشاورزی پایدار توجه بیش‌تری شود و برنامه‌هایی که با مبانی کشاورزی پایدار سازگاری بیش‌تری دارد در دستور کار قرار گیرد.